Η ΠΤΩΣΗ ΕΝΟΣ ΣΥΜΒΟΛΟΥ
Η ΠΤΩΣΗ ΕΝΟΣ ΣΥΜΒΟΛΟΥ
Στις 9 Νοεμβρίου 2019 συμπληρώνονται 30 χρόνια από την κατάρρευση του Τείχους του Βερολίνου (9 Νοεμβρίου 1989) που αποτέλεσε για πολλά χρόνια το σύμβολο του Ψυχρού πολέμου. Μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου το 1945, η Γερμανία παρέμεινε για τα επόμενα τέσσερα χρόνια ενιαία, με την παρουσία των νικητριών δυνάμεων,των ΗΠΑ, της Μεγάλης Βρετανίας, της Γαλλίας και της Σοβιετικής Ένωσηςστα εδάφη της. Ενώ η Γερμανία και η κοινή γνώμη ήταν από τη μία, διηρημένη ανάμεσα στην Δυτική επιρροή και το ΝΑΤΟ, και από την άλλη προσκολλημένη στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας και τη Σοβιετική Ένωση, τα υπό διαμόρφωση νέα Μπλοκ και οι σύμμαχοι των δύο υπερδυνάμεων της εποχής (ΗΠΑ-Σοβιετική Ένωση), εξελίχθηκαν σε πάνοπλα και ετοιμοπόλεμα στρατόπεδα οδεύοντας προς τον Ψυχρό πόλεμο.
Η δράση έφερε αντίδραση και το Βερολίνο κατέστη το μήλο της Έριδος ανάμεσα στους Δυτικούς, οι οποίοι ήθελαν να έχουν την πρωτιά στην αναδιοργάνωση της Γερμανίαςκαι στους Ανατολικούς, οι οποίοι κατηγορούσαν τη Δύση για την καταπάτηση της συνθήκης του Πότσνταμ. Το πρώτο σοβαρό ψυχροπολεμικό επεισόδιο,το οποίο οδήγησε και στην επίσημη διαίρεση της ενιαίας Γερμανίας, συνέβη το καλοκαίρι του 1948, όταν η Δυτική πλευρά προχώρησε μονομερώς στην εισαγωγή νέου νομίσματος για το Βερολίνο, του Νέου Γερμανικού Μάρκου, προς αντικατάσταση του έως τότε ενιαίου Βερολινέζικου νομίσματος, του Μάρκου του Γ΄ Ράιχ. Η αναλογία του νέου προς το παλιό ήταν 1/10. Έτσι το Βερολίνο βρέθηκε με δύο νομίσματα αφού και οι Σοβιετικοί θέλησαν να επιβάλλουν το παλιό Μάρκο στην πόλη. Το γεγονός αυτό εξελίχθηκε σε νομισματική μάχη και οικονομική κρίση, διότι, εάν επικρατούσε η είσοδος του Δυτικού Μάρκου, ένας Δυτικογερμανός θα μπορούσε να αγοράσει δέκα Ανατολικογερμανικά Μάρκα αντί ενός. Η απάντηση του Ανατολικού Μπλόκ και του Στάλιν ήταν ο αποκλεισμός του Βερολίνου, που έλεγχαν οι Σοβιετικοί, με αποτέλεσμα να σταματήσει η ανατροφοδότηση του Δυτικού τμήματος της πόλης με αγαθά τα οποία προέρχονταν από τον Ανατολικό τομέα. Οι Δυτικοί μετά το πρώτο σοκ προχώρησαν σε αντιαποκλεισμό του Ανατολικού τομέα, ενώ με αερομεταφορές προμήθευαν το Δυτικό μέρος. Χρειάστηκε να περάσει σχεδόν ένας χρόνος για να διαπιστωθεί ότι αυτό το γεγονός δεν οδηγούσε πουθενά. Παρόλα αυτά όμως το γεγονός αυτό από μόνο του άνοιξε τον δρόμο για τη διαίρεση της Γερμανίας. Η Γερμανία διχοτομήθηκε σε δύο νέα κράτη την επόμενη χρονιά· ανάμεσα στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Δυτικής Γερμανίας (ΟΔΓ) με έδρα τη Βόννη και την Λαϊκή Δημοκρατία της Ανατολικής Γερμανίας (ΛΔΓ), πρώην DDR, με έδρα το Βερολίνο, κατά παράβαση των συνθηκών οι οποίες καθόριζαν την πρωτεύουσα του Ράιχ ως μία πόλη ελεγχόμενη με στρατιωτική παρουσία και από τις τέσσερεις δυνάμεις. Η ΟΔΓ ιδρύθηκε στις 23 Μαΐου ενώ η ΛΔΓ στις 7 Οκτωβρίου 1949. Αυτό το γεγονός αρκούσε από μόνο του για να αποτελέσει ένα δυνητικό σημείο ανάφλεξης.
Το ψυχροπολεμικό κλίμα εντεινόταν συνεχώς κατά τη δεκαετία του ΄50 με επίκεντρο τις δύο Γερμανίες εξαιτίας της αυξημένης ροής διαφυγής των Ανατολικογερμανών πολιτών προς τη Δύση. Έως το 1961 η μετακίνηση ανάμεσα στα δύο κράτη γινόταν ελεύθερα αλλά η ελκυστική ζωή της Δύσης και ο πολλά υποσχόμενος “Δυτικός Παράδεισος” έκανε πολλούς να επιζητούν την μετεγκατάστασή τους στον Δυτικό τομέα. Ο αριθμός ανερχόταν σε 20.000 περίπου μηνιαίως αυτών που επιζητούσαν την “καλύτερη ζωή”. Υπολογίζεται ότι περίπου 2.000.000 με 3.000.000 πολιτών, διέφυγαν στη Δύση αυτή τη δεκαετία. Εξαιτίας αυτού του γεγονότος η Αν. Γερμανία έμπαινε στο στόχαστρο του Συμφώνου της Βαρσοβίας και της Σοβιετικής Ένωσης διότι ήταν το μόνο κράτος του Ανατολικού Μπλοκ με τόσο μεγάλη μείωση του πληθυσμού και αυξημένο ποσοστό μετακίνησης προς τη Δύση. Η προσπάθεια ελέγχου αυτής της κατάστασης από τον άκαμπτο κρατικό μηχανισμό της Αν. Γερμανίας, προέβη άκαρπη και έτσι, υπό τις ευλογίες της Σοβιετικής Ένωσης λήφθηκε η απόφαση για την ανέγερση Τείχους . Ο στόχος ήταν σαφής: συνοριακή στεγανοποίηση της πόλης και οριστικό τέλος στην απόρριψη του σοσιαλισμού. Οι δε οδηγίες σαφέστερες: Θάνατος επί τόπου για εκείνους οι οποίοι έκαναν προσπάθεια αυτομόλησης προς τη Δύση.
Στις 13 Αυγούστου του 1961 ξεκίνησε η ανέγερση του Τείχους και μαζί του ο καταναγκαστικός εγκλεισμός των Ανατολικογερμανών εντός της χώρας και η κορύφωση του Ψυχρού πολέμου. Το Τείχος της πόλης του Βερολίνου, που για 28 χρόνια θα αποτελούσε το δραματικότερο σύμβολο της διηρημένης Ευρώπης, αποτελείτο από δύο τείχη ύψους 3,6 μέτρων με ηλεκτρική καλωδίωση και εσωτερικό διάδρομο, ενώ το συνολικό του μήκος ήταν 165,5 χιλιόμετρα, με 302 παρατηρητήρια και 20 φυλάκια που τα επιτηρούσαν 14.000 φύλακες με 600 ειδικά εκπαιδευμένα σκυλιά. Εννέα ημέρες μετά την ανέγερση έπεσε νεκρός ο 24χρονος Γκύντερ Λίτφιν ενώ προσπαθούσε να δραπετεύσει. Ο Λίτφιν ήταν το πρώτο θύμα του Τείχους. Συνολικά 192 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στην προσπάθειά τους να δραπετεύσουν από το “Σιδηρούν Παραπέτασμα”.
Στις 7 Οκτωβρίου του 1989 η Αν. Γερμανίαγιόρταζε τα 40ά γενέθλια από την ίδρυσή της. Η μεγαλειώδης στρατιωτική παρέλαση και ο μεγαλοπρεπής εορτασμός παρουσία του τελευταίου ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης, Μιχαήλ Γκορμπατσώφ και των υπόλοιπων ηγετών του Συμφώνου της Βαρσοβίας, ήταν το κύκνειο άσμα για την Ανατολική Γερμανία. Ο Γκορμπατσώφ μπορεί να εναγκάλιαζε τον ηγέτη της Αν. ΓερμανίαςΈριχ Χόνεκερ, αλλά ήδη είχε δρομολογήσει την απομάκρυνσή του στα πλαίσια της Περεστρόικα. Δέκα ημέρες μετά τον εορτασμό, στις 18 Οκτωβρίου 1989 ο Έριχ Χόνεκερ παραιτήθηκε επικαλούμενος λόγουςυγείας, αναλαμβάνοντας τα ηνία της χώρας ένας άλλος συντηρητικός, ο Έγκον Κρεντς.Ο Χόνεκερ για να λυγίσει και να απομακρυνθεί χρειάστηκαναφενός οι πιέσεις τουΓκορμπατσώφ και αφετέρου η τεράστια κινητοποίηση των πολιτών με διαδηλώσεις και συγκρούσεις οι οποίες ξέσπασαν στις μεγαλύτερες πόλεις της χώρας και ιδιαίτερα Ανατολικό Βερολίνο, υποβοηθούμενες πιθανόν και από τη Δύση.
Ο Κρεντς τελικά υπέκυψε στις πιέσεις της διεθνούς κοινότητας, της Σοβιετικής Ένωσης αλλά ιδιαίτερα του ίδιου του λαού του. Τίποτα πλέον δεν μπορούσε να αναχαιτίσειτην πορεία προς την ένωση των δύο Γερμανιών. Στις 9 Νοεμβρίου συνέβη κάτι το οποίο θα φάνταζε ασύλληπτο λίγο πρωτύτερα. Στο Τείχος ανοίχτηκαν ρήγματα, από τα οποία τις πρώτες ημέρες κιόλας, ξεχύθηκαν πάνω από 3.000.000 Βερολινέζοι της Αν. Γερμανίας, ανυπόμονοι να εισέλθουν στον Δυτικό τομέα και να γευθούν την καπιταλιστική Δύση.
Η πτώση αυτού του συμβόλου σηματοδότησε το τέλος του Ψυχρού πολέμου και του Ανατολικού Μπλοκ και τον μονόδρομο προς την παγκοσμιοποίηση και τη Νέα Τάξη πραγμάτων με την κυριαρχία των ΗΠΑ για 3η φορά στην ιστορία του 20ου αιώνα, μετά από δύο παγκοσμίους πολέμους. Η 41ηεπέτειος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας δεν γιορτάστηκε ποτέ.
Βιβλιογραφία
BersteinSerge – MiltzaPierre, Διάσπαση και Ανοικοδόμηση της Ευρώπης, 1919 έως σήμερα, μτφρ. Μιχάλης Κοκολάκης, εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1997, σελ: 284-294.
BlanningT.C.W., Ιστορία της σύγχρονης Ευρώπης, μτφρ. Σπύρος Πλουμίδης, εκδ. Τουρίκη, Αθήνα 2009, σελ: 385-418
Λεύκωμα:“Die Berliner Mauer, ihrwahresGesicht”, Museum DDR..