ΤΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΕΠΙΤΕΥΓΜΑΤΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΣΤΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ ΤΗΣ ΑΜΥΝΑΣ, ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ, ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ, ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
ΤΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΕΠΙΤΕΥΓΜΑΤΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΣΤΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ ΤΗΣ ΑΜΥΝΑΣ, ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ, ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ, ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Η αξία του Βυζαντινού πολιτισμού και οι σημαντικότερες μορφές έκφρασής του, φάνηκαν κυρίως στη βασική εκπαίδευση η οποία υπήρξε προσιτή σε όλους τους υπηκόους της αυτοκρατορίας. Ακόμη και η μαθητεία γυναικών αριστοκρατικής καταγωγής πλάι σε παιδαγωγούς αρρένων ήταν εφικτή. Το υψηλό ποσοστό εγγραμμάτων υπερέβαινε κατά πολύ το αντίστοιχο ποσοστό στη Δύση, τουλάχιστον μέχρι τον 13ο αιώνα. Η ίδρυση πανεπιστημιακών σχολών, με πρώτο το πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης το 425 από τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο Β΄ και στη συνέχεια η ίδρυση και άλλων πανεπιστημιακών σχολών στην Αλεξάνδρεια, Αντιόχεια και Βηρυτό, καθώς και η ίδρυση της πατριαρχικής ακαδημίας της Κωνσταντινούπολης, έγιναν οι πηγές της διδαχής της φιλοσοφίας και της θεολογίας. Πολύ σημαντικό ρόλο έπαιξε η διάσωση και η αξιοποίηση των κλασσικών προτύπων της αρχαιότητας από λόγιους, καθώς και η άνθηση των γραμμάτων και του πολιτισμού από τον 9ο έως τον 12ο αιώνα.
Όσον αφορά τη κεντρική διοίκηση, ο βυζαντινός αυτοκράτορας είχε την απόλυτη εξουσία. Παραχωρούσε τίτλους και αξιώματα που υποδιαιρούνταν και τα οποία δήλωναν την ιεραρχία. Ο τίτλος π.χ. του πατρικίου μπορούσε να αποκτηθεί από κάποιον που δεν ήταν στην αυτοκρατορική οικογένεια και έως τον 10ο αιώνα είχε 11 διαβαθμίσεις. Οι ευνούχοι επίσης, που είχαν υψηλές θέσεις, είχαν και αυτοί πολλές διαβαθμίσεις.
Στο κομμάτι της άμυνας, ιδιαίτερα κατά τη περίοδο της δυναστείας των Ηρακλειδών (601-717), υλοποιείται μια διοικητική μεταρρύθμιση όπου οι παλιές επαρχίες αντικαθίστανται από τα «θέματα», δηλαδή στρατιωτικές περιφέρειες υπό τη διοίκηση ενός στρατηγού με πλήρη εξουσία. Επίσης οι μισθοφόροι περιορίζονται και αντικαθίστανται από «χωρικούς – στρατιώτες» στους οποίους παραχωρείται γη σε αντάλλαγμα των στρατιωτικών τους υπηρεσιών.
Τα επιτεύγματα στη δημόσια διοίκηση ήταν καινοτόμα και πρωτοποριακά. Ο Ιουστινιάνειος κώδικας μεταρρύθμισε το νομικό πλαίσιο της αυτοκρατορίας και αναθεώρησε όλα τα παλαιότερα νομικά συγγράμματα που είχαν εκδοθεί από τους Ρωμαίους αυτοκράτορες. Το σπουδαιότερο όμως πέραν της απλοποίησης των νόμων, υπήρξε η καταστατική βάση για την εναρμόνιση των θεσμών πολιτείας και εκκλησίας.
Η δημόσια διοίκηση ήταν πολύ αποτελεσματική. Τον 10ο αιώνα έχουμε αυξημένο αριθμό υπουργείων, με αρκετές υφιστάμενες επιμέρους υπηρεσίες. Οι δικαστικές και οικονομικές υπηρεσίες είχαν αρκετά τμήματα με πολύ καλή οργάνωση και με πολλές αρμοδιότητες. Σημαντική εξουσία ασκούσε και ο έπαρχος της Κωνσταντινούπολης στα ζητήματα των συντεχνιών και της οικονομίας.
Όμως το σημαντικότερο ίσως επίτευγμα όλων υπήρξε η ίδια η Κωνσταντινούπολη , η μεγαλύτερη σε πληθυσμό πόλη της Ευρώπης για περισσότερο από χίλια χρόνια, εμπορικό σταυροδρόμι, πολιτικό και θρησκευτικό κέντρο, καθώς ήταν εστία τεχνών και πολιτισμού. Εκεί δημιουργήθηκαν τα πρότυπα της εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής, περνώντας τα όρια της αυτοκρατορίας και αποτελώντας επιρροή για τους λαούς του τότε ανατολικού και βαλκανικού κόσμου.
Δραστηριότητα 2/ Κεφάλαιο2