Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΩΝ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ

2013-11-27 08:13

Η παιδεία και τα γράμματα αναπτύχθηκαν κυρίως την περίοδο του μέσου ή κλασσικού μεσαίωνα (11^ος-13^ος αιώνας). Ωστόσο, από την εποχή της «καρολίγγειας αναγέννησης» η γνώση εξασφαλίστηκε από τις μοναστηριακές και επισκοπικές σχολές.

Τον 11^ο αιώνα η μοναστηριακή άνθηση συνοδεύθηκε από  τη δημιουργία σχολών μέσα στους κόλπους των μεγάλων αβαείων, όπως αυτό του Κλυνύ, με κύριο σκοπό την εξασφάλιση εκκλησιαστικής παιδείας. Καθώς οι νέες γενιές με το πέρασμα των χρόνων δεν εγκατέλειπαν τις μεγάλες πόλεις για τη μετάδοση της γνώσης από τα μοναστηριακά ιδρύματα, εκείνη τη περίοδο ιδρύθηκαν και ευημέρησαν οι επισκοπικές σχολές οι οποίες υπήρξαν οι πρόδρομοι των πανεπιστημίων. Εγκατεστημένες στις μεγάλες πόλεις και υπό τον έλεγχο του επισκόπου ο οποίος προσελάμβανε ή απέλυε καθηγητές, προσέφεραν ένα πρόγραμμα επτά σπουδών στη λατινική γλώσσα,  βασισμένο σε εκείνο της καρολίγγειας εποχής (την Τριττύα – γραμματική, ρητορική, διαλεκτική και την τετρακτύα – αριθμητική, γεωμετρία, αστρονομία και θεωρία της μουσικής).

Ο πυρήνας των πρώτων πανεπιστημίων ήταν στη πράξη ενώσεις σπουδαστών και καθηγητών των επισκοπικών σχολών που αποσκοπούσαν στο να κλονίσουν την κηδεμονία των επισκόπων, μερικές φορές ακόμη και εκείνη της πολιτικής εξουσίας, ορμώμενοι από τη δυσφορία τους για  τον έλεγχο και την εξουσία του επισκόπου. Η ίδια η παποσύνη το βρήκε σαν ένα επιπρόσθετο μέτρο για να επιβάλλει την εξουσία της έναντι των τοπικών αρχών, στηρίζοντας την εκπαιδευτική κοινότητα και την ανεξαρτησία της. Η αναγνώριση μιας πανεπιστημιακής σχολής γινόταν από τον πάπα, ως «Studium Generale». Η συγκρότηση των πανεπιστημίων γινόταν σχεδόν πάντα με την ίδια διαδικασία. Οργανωμένα με ιδιότυπα καταστατικά λειτουργίας πρόσληψης των δασκάλων και πειθαρχικού συστήματος που ξέφευγε από τη κοινή δικαιοσύνη και με την οργάνωση των μελών τους ανά έθνη (π.χ.  στο Παρίσι το γαλλικό πανεπιστήμιο), τον 12^ο αιώνα αριθμούνταν τέσσερα πανεπιστήμια, εκείνα της Μπολόνια, του Παρισιού, της Οξφόρδης και του Σαλέρνο, ενώ τον 13^ο αιώνα είχαν ιδρυθεί αρκετά ακόμη, ιδιαίτερα στη Γαλλία και την Ιταλία.

Η ανάπτυξη των πανεπιστημίων συνέβαλε ιδιαίτερα στη συστηματική μελέτη των κλασσικών συγγραφέων, κυρίως στο έργο του Αριστοτέλη, στην αναγέννηση της διαλεκτικής και της λογικής. Παράλληλα όμως και στην ανάπτυξη της φιλοσοφίας του σχολαστικισμού, τη στενή και λεπτολόγο αλλά χωρίς εμβάθυνση γνώση, πάνω στην οποία στηρίχθηκε η θεολογική σκέψη του 13^ου αιώνα.

Δραστηριότητα 4 – Κεφάλαιο 4